Divan

İslamiyet insanlığın ufkunda bir güneş gibi doğmuştur. Bunun en büyük sebebi, getirdiği büyük adalet anlayışıdır. Peygamber Efendimiz, Müslümanların meselelerini istişare edip, birbirleriyle görüşüp, tartışmalarını, tavsiye etmiştir. Bu düşünceler çerçevesinde Müslümanlar bir mecliste toplanarak karşılaştıkları problemleri görüşüp onları çözümleme yoluna gitmişlerdir. Yeni bir dine girmelerine rağmen Türkler, devlet hayatında özellikle hakimiyet anlayışında eski geleneklerini devam ettirmişlerdir. İslamiyet'ten önceki "Kağan'ın Tanrı'nın isteği üzerine yeryüzünü yönettiği" anlayışı, İslamiyet'ten sonra da devam etmiştir.

İslamiyet'in kabulünden sonra kurulan Karahanlı, Selçuklu ve Osmanlı devletlerinde de "Devlet ve ülke, hükümdar ve soyunun ortak malıdır" anlayışı devam etmiş saltanat babadan oğula geçmiştir.

Selçuklu hükümdarları bey, yabgu ve sultan gibi ünvanlar alırlardı. Selçuklular Devletin'de İslami terimler ve kurumlar daha ağırlıklı olarak yer almıştır. "Divan" Selçuklu Devleti'ni idare edenler tarafından kulanılmaya başlamıştır. Divan'ın bugünkü karşılığı Bakanlar Kurulu'dur. Büyük Selçuklu Devleti'nde meclisin adı "Divan-ı Saltanat"tır. Ülkeyi ilgilendiren meseleler burada enine boyuna tartışılır ve varılan kararı devletin başı olan Selçuklu sultanı kabul ederdi.

"Tanrı her asırda ve zamanda halk arasından padişahlık vasıfları ve övülmeye değer özellikleri ile bezediği birini seçer. Dünya işlerini ve halkınının barış içinde yaşamaları işlerini ona verir."

Nizamü'l-Mülk, Siyasetname, s. 71

Bu kaynaktan yola çıkarak Büyük Selçuklu Devleti'nde hükümdarın konumunu ilk Türk devletleriyle karşılaştırdığınızda hangi sonuca ulaşırsınız ?

Osmanlı Devleti'nde hükümdarlar bey, gazi, hünkar, padişah, sultan gibi ünvanlar taşırlardı. Osmanlı Devleti'nde ise bugünkü "Bakanlar Kurulu"na benzer bir teşkilat olan "Divan-ı Hümayun" vardı. Osmanlıda divan Orhan Bey Döneminde kuruldu. Burada devlet işleri, dava ve şikayetler çözüme kavuşturulup karara bağlanırdı. Kuruluşundan Fatih Sultan Mehmet'e kadar geçen devirde Osmanlı padişahları Divan-ı Hümayun'a başkanlık etmiştir. Daha sonra onun yerine sadrazam başkanlık etmeye başlamıştır. Divan, hangi din ve ırktan olursa olsun her kesimden halka açıktı. Divanda herkesin görüşü alınırdı ve son söz padişaha aitti. Osmanlıda Divan'ın aldığı kararların büyük çoğunluğu padişah tarafından onaylanırdı. Meclisin aldığı kararlar en kısa sürede yürürlüğe girerdi.

Divan-ı Hümayun Üyeleri:

• Sadrazam

• Kubbealtı Vezirleri

• Nişancılar

• Kazaskerler

• Defterdarlar

• Kaptanpaşa

• Yeniçeri Ağası

• Dini konular konuşulurken Şeyh'ül İslam

! Divan önce haftada 4 gün, daha sonra 2 gün, 18. yy'da 3 ayda 1 güne indirilmiştir. 19. yy.da ise Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine bakanlıklar kurulmuştur.

Kurultay ile divanın benzer ve farklı yönleri nelerdir?

6229,divanihumayun2.mov (733169)